Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej jest instytucją kultury Województwa Małopolskiego. Instytucja posiada doświadczenie związane z translokacją, konserwacją, odbudową, rekonstrukcją obiektów zabytkowych bezcennych dla regionu (realizowanych również ze środków unijnych). Zubrzycki skansen opracowuje i udostępnia ekspozycje stałe i czasowe, prowadzi działalność badawczą i wydawniczą (wydaje własny periodyk – „Rocznik Orawski” i wydawnictwa tematyczne). Organizuje konferencje naukowe dotyczące różnych zagadnień związanych z dziedzictwem kulturowym Orawy. Muzeum ma bogate doświadczenie związane z tworzeniem koncepcji i realizacją ścieżek edukacyjnych poświęconych tradycyjnemu budownictwu, i wyposażeniu wnętrz, przemysłom i rzemiosłom wiejskim, zajęciom ludności orawskiej oraz licznych
wydarzeń kulturalnych połączonych z warsztatami edukacyjnymi. W ramach współpracy z różnymi instytucjami polskimi i słowackimi, promuje dziedzictwo kulturowe pogranicza poprzez opracowywanie dokumentacji naukowej, zdjęciowej, czy oznaczeń i informacji oraz infrastruktury
Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej jest Partnerem projektu „Muzea otwarte – rozszerzenie możliwości programowych instytucji kultury pogranicza polsko-słowackiego”
Okres realizacji projektu:
2018-2021
Wartość projektu:
Całkowita wartość projektu: 3.176.919,31 €
Wartość projektu (w części dotyczącej Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej) 73 714,27 €
Dofinansowanie z Unii Europejskiej:
85% kosztów kwalifikowanych
dofinansowanie w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Działania podejmowane w ramach projektu:
1. Przygotowanie nowej ekspozycji w Chałupie Dziubka – wstęp do zwiedzania
2. Wykonanie ścieżki samodzielnego zwiedzania skansenu
3. Wykonanie nowej ścieżki przyrodniczej – opracowanie i oznaczenie.
W zakres zrealizowanego Projektu weszły następujące przedsięwzięcia:
Nowa wystawa
W skansenie w Zubrzycy Górnej w ramach projektu wykonano wiele starań w stronę zmodernizowania i uatrakcyjnienia oferty dla zwiedzających oraz stworzenia komfortowych warunków do jej odbioru.
Nowa wystawa wstępna wprowadza w tematykę muzeum – zwiedzający już na początku mogą zapoznać się z historią regionu oraz działalnością skansenu. Informacje te są przedstawione w krótkim filmie (także w wersji z Polskim Językiem Migowym i audiodeskrypcją), jak i w postaci tablic ze zdjęciami i tyflografikami oraz tekstem dostępnym, tak jak materiał filmowy, także w języku polskim, słowackim i angielskim.
Dotyk
Informacje te wraz z eksponatami przeznaczonymi do poznania przez dotyk oraz możliwością wypożyczenia informatora o powiększonej czcionce i kontraście zachęcają i umożliwiają samodzielne zwiedzanie wystawy stałej, którą również wzbogacono o podobne tablice. Co więcej, powstała także aplikacja na urządzenia mobilne. Narzędzie to, bardzo proste w obsłudze, umożliwia wybór zakresu i formy przekazu treści zgodnie z preferencjami użytkownika.
Ścieżka
Nową jakością w muzeum jest ścieżka przyrodnicza, która umożliwia zapoznanie się z florą typową dla dawnej wsi orawskiej, w wariantach na cztery pory roku i z możliwością poznania jej też przez zagadki – questy. Ścieżką można wędrować z pomocą folderu lub, podobnie jak w przypadku wystawy stałej – wspomagając się aplikacją. Wszystkie wymienione przedsięwzięcia, także i te pomniejsze, jak instalacja Wi-Fi, aranżacja kącika dla najmłodszych, montaż ławek do odpoczynku, ułatwiają, czy wręcz umożliwiają poznanie ekspozycji osobom z różnymi potrze-bami: z niepełnosprawnościami, seniorom, rodzi-nom z dziećmi, zarówno turystom polskim, jak i zagranicznym. Chcemy, aby nasze muzeum zachęcało nie tylko treścią, ale i formą przekazu do poznania kultury Orawy i całego Podtatrza, aby było muzeum otwartym dla wszystkich.
Spot filmowy
Aplikacja mobilna
Zeskanuj kod QR lub wpisz nazwę mobilnej aplikacji.
Przygotowanie nowej ekspozycji w Chałupie Dziubka – wstęp do zwiedzania
W ramach działania przewidziano wykonanie oświetlenia wystawy, częściowe dostosowanie obiektu do potrzeb osób z niepełnosprawnością, budowę ekspozycji – tablice z opisami i tyflografikami, zdjęcia, wyposażenie izby, jako sali multimedialnej (w sprzęt AV + ekran wraz z krzesłami), produkcję filmu edukacyjnego z audiodeskrypcją (wer. PL i SK), język migowy, napisy.
Wykonanie ścieżki samodzielnego zwiedzania skansenu, tj.:
- tablice z opisami i tyflografikami, przewodniki dla osób o szczególnych potrzebach
- budowa ekspozycji: eksponaty sensoryczne, tablice z opisami i tyflografikami, zdjęcia
- wykonanie elementów małej architektury (ławki).
Wykonanie nowej ścieżki przyrodniczej – opracowanie i oznaczenie
Zamontowano oznaczenia ścieżki przyrodniczej w postaci kamieni oznaczonych numerami. Oznaczenia w postaci bloków lokalnego piaskowca magurskiego z wyciętymi ręcznie numerami doskonale komponują się krajobrazem skansenu, dodatkowo, co ważne posiadają walor dostępności.
Ścieżka przyrodnicza to 25 stanowisk i ponad 60 gatunków roślin – kwiatów, krzewów i drzew rosnących na terenie muzeum, ale i całego regionu, opisanych w bardzo przystępny sposób, lecz i z dużą dawką informacji. W zasadzie jest to nie jedna, a cztery ścieżki, bo w zależności od pory roku będzie można uzyskać informacje na temat różnych gatunków.
Ścieżkę będzie można przejść z pomocą przygotowywanych właśnie aplikacji na urządzenia mobilne oraz folderu-przewodnika. Dodatkowo, z myślą o rodzinach z dziećmi i młodszych odbiorcach, przewidziano także możliwość zapoznania się z florą skansenu przez gry terenowe, tzw. questy, które również zostały przygotowane w wariantach wiosennym, letni, jesiennym i zimowym.
Tak pomyślane, innowacyjne, lecz jednocześnie nieingerujące zbytnio w naturę parku etnograficznego rozwiązania są efektem współpracy muzealników z ekspertką z Babiogórskiego Parku Narodowego – panią Katarzyną Fujak w ramach projektu “Muzea otwarte”.
Początki tego pierwszego w powojennej Polsce muzeum na wolnym powietrzu sięgają daleko wstecz, do lat 30-tych XX wieku. Wtedy to zacni potomkowie sołtysio-szlacheckiego rodu Moniaków przekazali na rzecz Skarbu Państwa pozostałą cząstkę swojej ojcowizny. Byli to Joanna z Łaciaków Wilczkowa i jej brat, na stałe mieszkający już w Budapeszcie –Aleksander Łaciak (a właściwie Sándor Lattyak). To ich starodawne dworskie osiedle otoczone potokami, w nieregularnym układzie, z widoczną w dalszym planie sylwetką Babiej Góry, robiło niesłychane wrażenie na każdym przybyszu.
Po śmierci ostatniej z rodu Joanny Wilczkowej w 1951 r., która zamieszkiwała starodawną siedzibę rodową na zasadzie dożywocia, zniszczony dwór wraz z zespołem budynków gospodarczych został odnowiony staraniem m.in. konserwatora zabytków – dr Hanny Pieńkowskiej. Tak zrodziła się myśl zorganizowania tutaj skansenu, gromadzącego i chroniącego spuściznę orawskiej kultury i historii. Z czasem za sprawą determinacji wielu ludzi, a szczególnie dr Wandy Jostowej, udało się odtworzyć dawną orawską wieś z jej zabudowaniami, małą architekturą, zakładami przemysłu wiejskiego i budynkami sakralnymi i użyteczności publicznej, która wciąż się rozwija i wzbogaca o nowe elementy.
Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w obecnym kształcie wciąż się rozwija, jednocześnie jednak prezentuje tradycyjną kulturę materialną, społeczną oraz duchową ludności polskiej Orawy. Na prawie 12 hektarach znajduje się ponad 60 obiektów. Zagrody chłopskie ukazują warunki bytowe ludności od biednych po zamożnych gospodarzy, ich życie codzienne naznaczone ciężką pracą i czas świąteczny – pełen radości i nadziei – oba pełne rozmaitych zabiegów – obrzędów, zwyczajów i obyczajów mających zapewnić życiową pomyślność. Z kolei kuźnie, olejarnia, młynotartaku, folusz czy farbiarnia z maglem prezentują nie tylko technologie produkcji, trud żmudnej pracy rzemieślników, ale i umiejętność ludzi w bezkolizyjnym dla środowiska wprzęganiu sił natury w procesy wytwórcze. Wszystko to wespół małą architekturą i otaczającą przyrodą tworzy niepowtarzalny klimat podróży w czasie do świata naszych przodków.
Oprócz ekspozycji stałych skansen organizuje również wystawy czasowe o zróżnicowanej tematyce oraz rozmaite imprezy, spotkania i seminaria. Najważniejsze pośród nich jest Święto Borówki – największa, cykliczna impreza plenerowa o charakterze folklorystycznym odbywająca się w skansenie tradycyjnie w ostatnią niedzielę lipca. Program opiera się na występach zespołów regionalnych i ludowych, prezentacji dawnych zajęć i rzemiosł, produktów regionalnych polskiej i słowackiej Orawy oraz tańca i muzyki regionu. Świętu Borówki towarzyszą targi sztuki ludowej, konkursy, degustacja dań regionalnych oraz wiele innych atrakcji dla dorosłych i dzieci. Jednocześnie dbamy, aby nie był to zwykły festyn, promujemy tradycyjne rękodzieło i autentyczność – to, co najpiękniejsze w kulturze ludowej.
Nieodłącznym elementem w działalności muzeum stały się także zajęcia edukacyjne, których bogata oferta przyciąga rzesze turystów z całej Małopolski, a nierzadko także z odleglejszych zakątków kraju.
Dzisiejszy skansen zatem, podobnie jak niegdyś sam szlachecki dwór, pełni rolę ośrodka kulturalnego polskiej Orawy. Jego działalność: naukowa, edukacyjna, kulturotwórcza chroni i popularyzuje dziedzictwo regionu. Muzeum jest bowiem żywe przede wszystkim wtedy, kiedy istnieją widzowie-odbiorcy kultury i ludzie, którzy z całą swoją wiedzą i entuzjazmem będą chcieli i potrafili tę kulturę udostępnić.
Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
